Wie werkt er dagelijks aan een groene toekomst? Om te laten zien hoe grote ideeën over groen hun weg vinden naar de praktijk, is "Botanical Monuments" onderdeel van deze editie van de biënnale: een groene collectie van Rotterdamse gemeenschapsinitiatieven op het gebied van stedelijke natuur. Ze vertegenwoordigen de ambitie van de IABR om de relatie tussen architectuur en natuur te veranderen. Maar hoe komt dit tot leven in en rondom de stad, wie zijn de mensen achter de grote natuurvisies en wat kunnen we van hen leren? Sabine en Jocelyn maken de serie "Hoopzaaiers" en gaan in gesprek met de mensen die stappen zetten richting een architectuur die, in samenwerking met de natuur, bouwt voor de generaties na ons.
Te midden van het bruisende stedelijke landschap van Rotterdam is Shared Grounds bij de Gouwplein Biodiversiteitstuin een baken van gemeenschap, kunst en milieubeheer in de wijk Oud Charlois. Oorspronkelijk was dit een ongebruikt openbaar terrein, maar het is getransformeerd tot een plek waar interacties kunnen ontstaan tussen mensen en niet-mensen. Shared Grounds is opgericht vanuit de gezamenlijke visie van kunstenaars uit Rotterdam Zuid, Kate Price en Guillem S. Arquer, die elkaar vonden in hun passie voor composteren. Hun samenwerking, samen met de inspanningen van Maziar Afrassiabi, oprichter en directeur van Rib—een experimentele hedendaagse kunstinstelling in de buurt—heeft dit ooit vergeten stuk land omgevormd tot een tuin met een sterke, innovatieve visie op het gebruik van ruimte.
Maziar deelt inzichten in de reis van Rib en de integrale rol ervan in de ontwikkeling van de tuin. De transformatie van Shared Grounds gebeurde niet van de ene op de andere dag—het vereiste aanzienlijke inspanning en toewijding om van wat ooit over het hoofd werd gezien, een geliefde gemeenschapsruimte te maken. "In 2019 grepen we de kans om dit stuk land nieuw leven in te blazen en het te integreren in een breder netwerk.” Kate beschrijft de praktische stappen die moesten worden ondernomen om met het gebied te werken: "We begonnen met het opruimen van puin en experimenteerden vervolgens met verschillende biodiversiteitsbewuste praktijken, zoals het maken van droge heggen om het organisch materiaal dat we op de locatie verzamelden te composteren. Bovendien installeerden we een insectenhotel."
Guillem legt verder de uitdagingen en intenties achter hun werk uit: "Deze ruimte was in feite een 'niet-plaats', zonder gedefinieerd doel, wat het een boeiende omgeving maakte om te observeren hoe verschillende gebruikers ermee omgaan. We wilden meer doen dan alleen het mooier maken: we wilden ruimte creëren voor menselijke en meer-dan-menselijke buren, waarbij we rekening hielden met en respect toonden voor de soorten die al, al dan niet tijdelijk, gebruik maakten van de ruimte, als onderdeel van dat ecosysteem. Het project daagt traditionele opvattingen over parkbeheer uit en moedigt een dialoog aan over co-existentie en wederzijds respect tussen mensen en ecologische processen."
Het project heeft uitdagingen gekend, met name bij het navigeren door gemeentelijke regelgeving en het beheren van uiteenlopende verwachtingen binnen de gemeenschap. "Ondanks dat we worden gefinancierd door de gemeente Rotterdam, is er een kloof met haar operationele systemen”, verteld Guillem. “Helaas hebben de onderhoudsteams van de stad herhaaldelijk de planten weggehaald die we zorgvuldig hadden verzorgd —ironisch genoeg, de planten die ze zelf gefinancierd hebben." Het Shared Ground-team heeft een strategische reactie ontwikkeld op dit voortdurende probleem. "We merkten dat de onderhoudsteams bepaalde planten sparen die ze herkennen als 'overheidsplanten'—de planten die volgens officiële normen 'goed' zijn. Dus hebben we onze strategie aangepast om onze recent geplante soorten te groeperen met die van de gemeente—zo vermengen we effectief onze inspanningen met het bestaande “gemeentelijke landschap’. Deze aanpak heeft onze tuin in een soort guerrilla tuin veranderd, waar we voortdurend aanpassen en innoveren als reactie op deze uitdagingen. Het is fascinerend om jezelf onder te dompelen in deze complexe dynamiek."
Guillem bespreekt hun inspanningen om dit stuk land opnieuw te definiëren, voorbij het conventionele label van een park, en benadrukt de complexe relaties die dit stedelijke gebied beïnvloeden: "We streven ernaar traditionele definities te overstijgen en de authentieke dynamiek in real-time te begrijpen die dit gebied kenmerken. Een park biedt meerdere mogelijkheden gedurende een enkele dag—het wordt 's ochtends op één manier gebruikt en 's avonds op een heel andere manier. Het labelen als een 'park' of 'tuin' is slechts een hele menselijke en nauwe manier om land te interpreteren. De dieren, dakloze Rotterdammers die 's nachts onderdak vinden, of het kind dat overdag speelt, interacteren elk op hun eigen manier met de ruimte, wat de ware diversiteit van de gemeenschap weerspiegelt. Elk gebruik van de ruimte voegt een laag toe aan het verhaal: dit begrip stelt ons in staat om de bijdrage ervan aan de gemeenschap echt te waarderen en te verrijken," legt Guillem uit.
Het team achter de tuin hoopt dat hun inspanningen andere steden zullen aanmoedigen hun aanpak van stedelijke groene ruimtes te herzien. Maziar breidt deze visie verder uit: "Binnen het domein van stedelijke architectuur worden we vaak geassocieerd met het concept van ‘een park’, terwijl er talloze onderbenutte ruimtes zijn die de gemeenschap zouden kunnen dienen—als er maar meer steun zou zijn van gemeentelijke systemen. Onze focus ligt niet alleen op het verbeteren van biodiversiteit en het bevorderen van connecties: we willen een vergeten plek transformeren tot een erkende en gekoesterde lokale tuin. Door dergelijke innovatieve praktijken toe te passen, vestigen we de aandacht op urgente stedelijke kwesties, waardoor wat ooit onzichtbaar was, naar de voorgrond van het publieke bewustzijn wordt gebracht." Kate benadrukt het belang van elke interactie binnen de tuin en merkt op: "Elke interactie, hoe klein ook, is cruciaal om een plek te erkennen en te waarderen. Deze momenten van betrokkenheid zijn net zo belangrijk als de bredere ecologische veranderingen die we nastreven."
Benieuwd naar Shared Grounds? Klik hier voor hun plek op de Botanical Monuments route. Openingstijden, activiteiten en meer informatie vind je hier.
