Wie werkt er dagelijks aan een groene toekomst? Om te laten zien hoe grote ideeën over groen hun weg vinden naar de praktijk, is "Botanical Monuments" onderdeel van deze editie van de biënnale: een groene collectie van Rotterdamse gemeenschapsinitiatieven op het gebied van stedelijke natuur. Ze vertegenwoordigen de ambitie van de IABR om de relatie tussen architectuur en natuur te veranderen. Maar hoe komt dit tot leven in en rondom de stad, wie zijn de mensen achter de grote natuurvisies en wat kunnen we van hen leren? Sabine en Jocelyn maken de serie "Hoopzaaiers" en gaan in gesprek met de mensen die stappen zetten richting een architectuur die, in samenwerking met de natuur, bouwt voor de generaties na ons.
Tegenover het kantoor van de IABR vinden we de Voedseltuin, een van de Botanical Monuments. We worden verwelkomd met zelfgemaakte bieten plaattaart en koffie, in een ruimte vol enthousiaste vrijwilligers. Erik, directeur, vertelt ons meer: “De Voedseltuin bestaat al 14 jaar en is ontstaan op een gedempte haven in Rotterdam, waar ooit de eerste voedselbank van Nederland werd opgericht. Inmiddels produceert de tuin voedsel voor wel 170 mensen en werkt vanuit een simpel idee: het produceren van eigen voedsel in de achtertuin, samen met de klanten en afnemers van de voedselbank. Het verlaten gebied had de connotatie van een prostitutiezone en wij werden door de gemeente aangewezen als de ‘place-makers’.”
In 2024 hebben mensen met een uitkering op 7000 vierkante meter voormalig braakliggend terrein samengewerkt om een productietuin, leer-werktuin, stadstuin en broedplaats te ontwikkelen, maar dit succes kwam niet vanzelf. Erik, die een scherpe visie heeft op het creëren van zo'n plek, legt uit: "Om een project als dit van de grond te krijgen, is meer nodig dan alleen een plan en een ideaal. Het is cruciaal om de waarde van zo'n plek te begrijpen en deze te communiceren naar verschillende doelgroepen." In de loop der jaren heeft Erik verschillende rollen moeten navigeren en daarbij diverse 'talen' moeten spreken. "Elke rol vereist andere woorden. Om onze relevantie uit te drukken aan een architect of de gemeente, spreek ik in grotere, overkoepelende termen en gebruik ik plattegronden en andere visuele middelen. Een zorginstelling vereist daarentegen een meer dagelijkse benadering, gericht op programma's, roosters en persoonlijke interacties," zegt Erik.
Deze transdisciplinaire aanpak van placemaking heeft zijn vruchten afgeworpen. De tuin is inmiddels uitgegroeid tot een bloeiende omgeving waar wordt samengewerkt met twaalf Rotterdamse zorginstellingen. Het dient tegelijkertijd als productieplek, gebiedsontwikkelingsproject, sociale werkplek, recreatiegebied, ecologische hotspot en een experimentele broedplaats voor wetenschap en kunst. Bovendien is het een belangrijke bron van voedsel voor veel Rotterdammers. Vrijwilligers produceren jaarlijks gezonde voeding voor honderden gezinnen met een beperkt budget.
Een ander onderdeel van het 'placemaken' is het bouwen aan relaties, aldus Erik. De organische groei van een gemeenschap. Voor Erik omvat het concept van community een breed scala aan sociale, commerciële en artistieke verbindingen tot de Voedseltuin die over de jaren zijn ontstaan. "Ons team, bestaande uit een klein aantal tuinbegeleiders, vormt het hart van de community, net als de 60 tot 80 vrijwilligers die de tuin verzorgen. Onze samenwerkingspartners, zoals de voedselbank, zorginstellingen, welzijnsorganisaties en uiteraard de gemeente, zijn de tweede schil van wat ik beschouw als onze community. Daarnaast onderhouden we goede relaties met de naburige kantoren; veelal hippe, innovatieve architecten, kunstenaars, designers en ontwikkelaars die graag een wandeling maken in de tuin tijdens hun pauze. Zij komen regelmatig met interessante samenwerkingsvoorstellen en initiatieven die steeds nieuwe functies aan de tuin toevoegen, van kunstwerken tot wetenschappelijke en ruimtelijke experimenten."
De wijze waarop uiteenlopende groepen mensen betrokken raken en bijdragen aan de tuin is opmerkelijk en illustreert mooi de aanpak die Erik beschrijft. Hij spreekt over het betreden van verschillende werelden, deze samenbrengen, en voor al deze groepen relevantie creëren op één plek. “Transdisciplinair werken is cruciaal - denken buiten de grenzen van je eigen vakgebied en meerdere rollen aannemen: een architect die denkt als een sociaal werker, een kunstenaar die zich inzet voor maatschappelijk werk. Ik hoop dat de discipline van de architectuur zich in deze richting zal ontwikkelen, omdat je zo werkelijk impact kunt genereren”, zegt Erik. Benieuwd naar de Voedseltuin? Klik hier voor hun plek op de Botanical Monuments route. Openingstijden, activiteiten en meer informatie vind je hier.
