Nature of Hope benadert architectuur als ecologische praktijk. Mensen staan daarin niet los van de natuur, maar zijn er een integraal onderdeel van. Maar het binaire denken waarin natuur alles is wat niet menselijk is of door mensen gemaakt, heeft een lange en dominante geschiedenis. Ter introductie van de tentoonstelling vroeg IABR daarom onderzoekers, filosofen, historici en schrijvers te reflecteren op hoe we kijken naar natuur. Elke week delen we hier een van die bijdrages, die ook in de tentoonstelling te zien zijn.
Clemens Driessen laat zien wat we kunnen leren van een graspol, zoals Albrecht Dürer die schilderde in 1503.
Uitgebloeide paardenbloemen, weegbree, beemdgras, duizendblad en madeliefjes. Samen groeiend als één graspol. Experts beschouwen deze afbeelding als een sleutelmoment voor zowel kunst als wetenschap. Met een graspol op ooghoogte werd een nieuwe manier van kijken geïnitieerd: de realistische weergave van de natuur omwille van zichzelf.
Dit is niet de natuur op haar mooist. De compositie lijkt willekeurig. Maar de aandacht voor detail zegt: dit is belangrijk. Deze planten zijn niet alleen symbolen, of slechts achtergrond, opvulling in de marge. Het is een portret van een pluk gras, gewoon het spul onder onze voeten.
We zien wortels en aarde. Heeft Dürer het gras met wortel en al uit de grond getrokken om in zijn atelier te portretteren? Ondanks de witte achtergrond lijkt het een levende graspol zoals je die in een weiland vindt, zonder dat er specifieke soorten geïsoleerd van hun omgeving worden getoond.
Kunst gaat hier vooraf aan wetenschap, door de originele verschuiving van perspectief. Maar deze gedetailleerde focus op gras vestigt ook de aandacht op de ervaring van boeren die voor hun land zorgen, of van koeien die hiervan graag zouden willen proeven. Of we worden zelfs uitgenodigd om de positie in te nemen van de paardenbloemen, die op het punt staan zich te openen om hun zaden te verspreiden.
Tegenwoordig lijkt de westerse cultuur te lijden aan ‘grasblindheid’. We hebben vooral geleerd oog te hebben voor spectaculaire natuur, om de ecologie te waarderen in termen van zeldzame soorten of indrukwekkende landschappen.
We zouden onze huidige ecologische ineenstorting voor een deel kunnen wijten aan een gebrek aan waardering voor alledaagse natuur. Kunstenaars zoals Dürer kunnen helpen de aandacht te vestigen op onze omgeving zonder strikte scheiding tussen wetenschap en kunst, werkelijkheid en ervaring, waarheid en poëzie. Om natuur niet meteen op te delen in afzonderlijke elementen, maar om schoonheid, diversiteit en overvloed te zien waar we het niet verwachten.
