Wie werkt er dagelijks aan een groene toekomst? Om te laten zien hoe grote ideeën over groen hun weg vinden naar de praktijk, is "Botanical Monuments" onderdeel van deze editie van de biënnale: een groene collectie van Rotterdamse gemeenschapsinitiatieven op het gebied van stedelijke natuur. Ze vertegenwoordigen de ambitie van de IABR om de relatie tussen architectuur en natuur te veranderen. Maar hoe komt dit tot leven in en rondom de stad, wie zijn de mensen achter de grote natuurvisies en wat kunnen we van hen leren? Sabine en Jocelyn maken de serie "Hoopzaaiers" en gaan in gesprek met de mensen die stappen zetten richting een architectuur die, in samenwerking met de natuur, bouwt voor de generaties na ons.
Een van onze stops is Park 1943. Rini Biemans, voormalig kunstenaar en arts, beheert het park, ongeveer anderhalve hectare inheemse natuur waar "onkruid niet bestaat," zoals hij zelf zegt. Het park omvat een grasveld, zijtuinen, bloemperken waar je vrij doorheen mag lopen, een babyspeeltuin en is een populaire plek voor de inwoners van de wijk Tussendijken. Voor Rini is park 1943 niet alleen een park, maar ook een kritisch manifest tegen het conventionele groenbeheer in de stad, dat vaak wordt gezien als "ecocide". "We lopen 25 jaar achter," zegt Rini, "vandaag de dag hanteren we nog steeds een visie op groenbeheer uit de jaren 50. De gemeente besteedt veel geld aan het planten van groen en nog meer om het in een perfect plaatje te houden. Dat is alsof je met een vrouw trouwt en haar vraagt om nooit te veranderen", grapt de arts.
Wat doet Rini hier dan precies anders dan hoe andere parken worden beheerd? "Nou, gewoon de natuur haar gang laten gaan. Laat het organisch groeien. We schoffelen niet, want dat is pure vernietiging van inheemse natuur die zo waardevol is. Op braakliggende terreinen verschijnen snelgroeiende pionierplanten die vaak door gemeentewerkers worden verwijderd, maar door de natuur vrij te laten, ontstaat een rijker en diverser palet aan soorten. We vieren hier de normale planten. Praktische planten die goed zijn voor de groenbeleving, maar weinig interessant voor insecten, zul je hier niet vinden." Het is een eenvoudige, kosteneffectieve en effectieve aanpak, aldus de arts. "In vijf jaar tijd hebben we geen enkele plant aangeschaft, en toch is de diversiteit aan soorten in onze tuin enorm gegroeid," vertelt Rini trots.
Rini maakt veel grapjes en vertelt veel, maar daarachter gaat een diepgaande visie schuil. De voormalige arts pleit voor de integratie van een ecologisch perspectief en ziet mensen, planten en dieren als een eenheid. "De wereld ervaart ons ook door middel van distels en brandnetels, kun je je dat voorstellen?" vraagt hij, verwijzend naar een diepere verbondenheid met de wereld om ons heen, waarbij we minder denken vanuit de mens en meer vanuit de omgeving en alles wat daarin leeft. "Ik streef naar een nieuw wereldbeeld waarin we onszelf zien als onderdeel van het geheel. Mensen beschouwen zichzelf niet als deel van de natuur. Daarom worden planten ook zo behandeld en daar wil ik verandering in brengen," vertelt Biemans.
We lopen over de smalle paadjes die door de berm slingeren. Anders dan in andere parken mag je hier vrij door de perken wandelen en op onderzoek uitgaan. We dwalen af, zowel in de tuin als in de vele bijzondere perspectieven die Rini ons aanreikt om de natuur, de stad en onze eigen rol als mens anders te zien. Ondertussen trekt Rini nog eens rigoureus planten uit de grond. "Een van onze methoden hier is het imiteren van grazen. Willekeurige plekken uit de grond kaal maken. Dit verhoogt de complexiteit van de omgeving, wat meer licht en nieuwe plantensoorten aantrekt." Dat doet hij niet alleen: vrijwilligers spelen een cruciale rol in het beheer van Park 1943. "We hebben zo’n 30 vrijwilligers van alle walks of life, nationaliteiten en achtergronden, vaak vinden mensen met wat emotionele bagage hier een veilige plek om met de natuur te werken."
Rini's achtergrond als kunstenaar is duidelijk merkbaar, vooral in zijn eigen esthetische visie op hoe bepaalde delen van de tuin eruit moeten zien. Hij beschouwt de buitenruimte als een canvas dat ingericht kan worden en legt enthousiast uit hoe hij van plan is om de heggen samen met zijn team het komende seizoen te snoeien. Maar Rini's plannen reiken verder dan het park waar we nu in staan: hij droomt ervan dat zijn benadering van groenbeheer door andere steden wordt overgenomen. "Dit park laat zien hoe het loslaten van controle en het omarmen van natuurlijke processen kan leiden tot een bloeiend ecosysteem, zelfs in een stedelijke omgeving, als je de natuur als een samenwerkingspartner beschouwt," geeft hij aan ons mee.
Benieuwd naar Park 1943? Klik hier voor hun plek op de Botanical Monuments route. Openingstijden, activiteiten en meer informatie vind je hier.
