Met meer dan 70 architecten, onderzoekers, ontwerpers en schrijvers biedt Nature of Hope een schat aan perspectieven en ideeën over hoe architectuur en ruimtelijk ontwerp kunnen bijdragen aan het regenereren van natuur en biodiversiteit en het herstellen van ecologisch evenwicht. Maar wat is er precies nodig voor een hoopvollere, regeneratieve ontwerppraktijk? Hoe worden ambitieuze visies gezaaid en geoogst in de echte wereld?
Tijdens het symposium op zondag 30 september zullen we dieper ingaan op deze vragen. Een van de sprekers is Baerbel Mueller, een architect en onderzoeker gevestigd in Oostenrijk en Ghana. Mueller is decaan en universitair hoofddocent aan het Institute of Architecture (IoA) van de Universiteit voor Toegepaste Kunsten in Wenen en oprichter en hoofd van [Applied] Foreign Affairs ([A]FA), een lab dat ruimtelijke, milieukundige en culturele fenomenen in landelijke en stedelijke gebieden van Sub-Sahara Afrika onderzoekt. Ter introductie van het symposium delen we kort haar werk, visie en relatie tot het thema van de Biënnale.
Soft Unsealing
Tijdens het symposium zal Mueller spreken over [A]FA's project "Tamale Old Airfield" in Ghana, dat ook een van de showcases is in de IABR-tentoonstelling, een negen-kanaals videoinstallatie getiteld Soft Unsealing. De installatie laat zien hoe een verlaten Ghanees vliegveld uit de jaren 1920 wordt getransformeerd tot een bruisende recreatieruimte in het hart van Tamale—een casestudy over hoe architectuur regeneratief kan zijn vanuit een milieugerichte aanpak. Het project begon in 2023 in samenwerking met inheemse chiefs en lokale gemeentelijke autoriteiten. Het team van Mueller is verantwoordelijk voor de stedenbouwkundige planning, landschapsarchitectuur en het ontwerp om het uitgestrekte, verzegelde terrein—de oude landingsbaan—te transformeren in een openbare ruimte voor zowel de buurt als de hele stad Tamale.
Het doel van dit project is om de natuur terug te brengen in de stad, de geschiedenis nieuw leven in te blazen en aan de wensen van de gemeenschap te voldoen. Deze locatie, die aanvankelijk weinig functie had, krijgt een nieuwe bestemming en stimuleert verdere ontwikkelingen in de regio. Opmerkelijk is dat dankzij Mueller innovatieve en interdisciplinaire architectonische methoden worden gebruikt voor dit project. Het begon met toegepast onderzoek en experimentele interventies door het [A]FA-labteam, in dialoog met de gemeenschap. Mueller legt uit: "De kern van het project is het afleren en experimenteren met de manieren waarop wij als architecten gewend zijn te bouwen. Dit is cruciaal om innovatieve ruimtes te ontwikkelen die socio-ecologische transformatie bevorderen, de lokale klimaatomstandigheden verbeteren en betekenisvolle omgevingen creëren." Het onderzoek leidde tot plaats-specifieke milieugerichte interventies, zoals het verplaatsen van bomen voor natuurlijke schaduw en het implementeren van regenwateropvangsystemen om oververhitting, watertekorten en slechte stedelijke infrastructuur aan te pakken. Deze aanpak revitaliseert niet alleen het vliegveld, maar biedt ook inspiratie voor toekomstige stedelijke ontwikkelingsprojecten.
Het "Tamale Old Airfield" project onderstreept Mueller's visie op architectuur, die zij als professor en architect praktiseert en tijdens het symposium met ons zal delen. Ze benadrukt dat architectuur niet langer zou moeten gaan over het ontwerpen van gebouwen, maar over het creëren van omgevingen. “Een omgeving omvat meer dan alleen gebouwen; het gaat om alles wat erin leeft. Daarom gaat architectuur over het opbouwen van relaties, niet alleen structuren. Het moet gezien worden als een werkwoord, gericht op het proces—dat eigenlijk nooit eindigt—en niet als een eindresultaat. Vaak denken architecten dat ze een context begrijpen zodra ze beginnen te ontwerpen, maar de eerste stap zou moeten zijn om te beginnen vanuit wat er al is en van binnenuit te werken."
In het [A]FA-lab viert Mueller de methode van "Toegepast Onderzoek", waarbij verbinden, 1:1 testen en het creëren van de plaats centraal staan. Elk project omvat verschillende disciplines, draait om een duidelijk onderzoeksbelang of opdracht, en resulteert in samenwerking met lokale belanghebbenden. “In Tamale hebben we veel gepraat en relaties opgebouwd binnen de omgeving. Wanneer je de kenmerken van een plek kent, ontwerp je anders. Mensen in de buurt hebben de meeste kennis over hun omgeving, van praktische zaken tot dromen en herinneringen. Daarom is de gemeenschap betrokken bij het proces. Zowel de gemeenschap als de lokale overheid in Tamale zagen de transformatie van het vliegveld in een bruikbare ruimte voor de lokale bevolking voor zich. Wij werken samen met studenten, lokale experts, ontwerpers uit Accra en studenten van de universiteit in Tamale om dit te realiseren.”
Voor Mueller is er geen onderscheid tussen haar perspectief als mens en als architect; beide spreken dezelfde taal van hoop en regeneratie. Wel is de architect scherp op de balans tussen gemeenschapsbetrokkenheid en de discipline van architectuur. “Creativiteit is essentieel voor vooruitgang. Architecten en kunstenaars zijn in de positie om nieuwe visies voor de toekomst te creëren. We geloven niet in participatie waarbij mensen de plek zelf ontwerpen, omdat wij als architecten uiteindelijk de professionele expertise hebben om ruimtes te ontwerpen en te implementeren. Maar we hebben intensieve betrokkenheid gehad van lokale belanghebbenden en kunstenaars gedurende het proces,” legt Mueller uit.
Kortom: Mueller ziet de architect nog steeds als expert, in tegenstelling tot populaire meningen in het discours. Voor haar gaat het om het verschuiven van ruimtelijke methodes van objectgericht naar omgevingsdenken, wat van nature inclusiever is. “Voor een duurzame toekomst moeten architecten breder en creatiever leren denken, alle schalen overwegen en ook ecologische en niet-menselijke perspectieven meenemen. Hoe zou je de ruimte ervaren als een insect of een boom? Elk klein dier is belangrijk voor het geheel, wat een holistisch begrip van ruimte en cohabitatie vereist. Architectuur kan regeneratief zijn als architecten verschillende perspectieven aannemen tijdens het ontwerpproces.”
IABR Symposium op 30 juni
Mueller kijkt er vooral naar uit om te zien hoe de tentoonstelling in de stad is geïntegreerd. “Grote ideeën moeten hun weg vinden naar de praktijk, waar ze lokaal anders tot uiting komen. Het is geweldig om een plek te hebben waar we kunnen zien hoe dit wereldwijd gebeurt. Ik kijk uit naar alle andere projecten, naast de onze, die proberen de wereld inclusiever te maken en als rolmodellen dienen in verschillende contexten.” Wil je meer horen over "Tamale Old Airfield", [A]FA-lab en Mueller's visie en werk? IABR en Het Nieuwe Instituut nodigen je van harte uit voor het symposium op 30 juli van de 11e editie van de Internationale Architectuur Biënnale Rotterdam, Nature of Hope, in Het Nieuwe Instituut in Rotterdam.
