Ministerie van Maak! x Gelderland: Samen toekomst maken

Er gebeurt iets bijzonders in Gelderland. Ontwerpers, bedrijven, onderzoekers, de creatieve sector, kennisinstellingen én inwoners gaan samen concreet aan de slag met de ruimtelijke inrichting van Gelderland. Provincie Gelderland heeft het Ministerie van Maak! uitgenodigd voor deze samenwerking.

Woningnood, stikstofproblematiek, droogte, overstromingsgevaar, bodemdaling, energietransitie – elke dag staat een van deze grote maatschappelijke opgaven wel in het Nederlandse nieuws. Al deze vraagstukken hebben, naast maatschappelijke socio-economische gevolgen, ook ruimtelijke consequenties. Belangrijker nog is de vraag: wat gaan we eraan doen? Hoe maken we de sprong voorwaarts, en komen we van ontwerpvisies en verre toekomstbeelden naar daadwerkelijk handelen en maken in het hier en nu?

De komende periode vormen de beste voorbeelden uit de regio Gelderland de opmaat naar integrale en tastbare richtingen die direct toepasbaar zijn.

Het Ministerie van Maak! zal actief samenwerken met het Gelderse Ruimtelab om anders te leren denken en doen in het aangaan van maatschappelijke ruimtelijke vraagstukken. Samen met burgers, experts, ambtenaren, bedrijven en ontwerpers vertalen we goede ideeën naar echte, toepasbare plannen. Iedereen heeft een stukje van de puzzel in handen.

Aan de hand van (praktijk)onderzoek naar meervoudige opgaven worden concrete voorbeelden gekoppeld aan handelingsperspectieven – zowel in de praktijk als in het beleid. Welke kennis hebben boeren, voedselexperts, ambtenaren en ruimtelijk ontwerpers over de toekomst van onze landbouw? Wat kunnen we van en met elkaar leren?

Het gaat om bestaande ruimtelijke processen, waar mensen soms al generaties lang in werken en dus veel gewortelde kennis bezitten. Door speldenprikken te zetten op de juiste plek krijgen we inzicht in het systeem. Door op microniveau met mensen te werken – gekoppeld aan de opgaven op macroniveau – kan wat lokaal gebeurt vanuit de realiteit landen én daadwerkelijk iets veranderen.

Denk aan andere manieren van wonen, omgaan met water, natuur, landbouw en energie – allemaal tegelijk, leefbaar én op maat voor die plek. Welke radicale consequenties zou de circulaire, regeneratieve landbouw (‘circle farming’) van Floris Schoonderbeek kunnen hebben voor hoe we nadenken over water, wonen, natuurinclusieve benaderingen of infrastructuur? En welke kennis kan Wageningen Universiteit (WUR) bijdragen? Wat is de toekomst van appelboeren in een verziltende Betuwe? Door samen te komen ‘op het erf’ krijgt iedereen een andere blik op het probleem – ook daar waar regelgeving of beleid een productief perspectief frustreert. Vanuit een transdisciplinaire methode worden radicale verbanden gelegd waarin verbeelding en maken centraal staan.

In september 2025 starten het Ministerie van Maak! en Provincie Gelderland in vier gebieden met een reeks praktische ontwerpateliers rond energie, water, voedsel en natuur, met de woningbouwopgave als rode draad. Voorbij de verkokering of silovorming wordt er in situ gewerkt aan prototypes die duidelijk maken wat er concreet nodig is om de provincie in beweging te brengen.

Deze aanpak levert praktische inzichten, nieuwe netwerken en inspirerende voorbeelden op van projecten die al goed gaan – én laat zien hoe het anders én beter kan. De komende maanden wordt er actief samengewerkt met allerlei partners en worden er lezingen, workshops en dialogen georganiseerd. De resultaten worden gepresenteerd in een tentoonstelling in het Huis der Provincie in Arnhem.

Het Ministerie van Maak! is een onafhankelijk platform voor de grote opgaven van onze tijd. Kennis ontwikkelen en delen, met focus op het ‘doen’. De fysieke uitkomsten van het Ministerie onderscheiden zich door hun verbeeldingskracht – door het initiëren van vernieuwende projecten, het archiveren van kennis, en het tastbaar en voelbaar maken van maatschappelijke vraagstukken. Patronen worden zichtbaar en zintuiglijk ervaarbaar, zodat ze uitnodigen tot meedoen.

Provincie Gelderland: De inrichting van Gelderland is niet alleen iets van overheden. De ruimte maken we samen. Daarvoor hebben we als provincie juist ook kennis en inzichten uit andere hoeken nodig, zoals de creatieve sector, het bedrijfsleven, kennisinstellingen en inwoners. In ons provinciale Ruimtelab gaan we daarom samen experimenteren, inspireren en op zoek naar oplossingen waar we als provincie zelf nog niet meteen aan denken.

Ministerie van Maak!: Een zelfverklaard interministerieel departement, opgericht in 2022 door ZUS, MANN en de IABR vanuit het idee dat de opeenstapeling van maatschappelijke opgaven – woningtekort, energietransitie en klimaatverandering – vraagt om verbeeldingskracht en ruimtelijke, integrale oplossingen. Het Ministerie probeert een noodzakelijke verbinding te maken tussen ontwerpvisies en de bouwpraktijk.

De Publieke Ontwerppraktijk (PONT): Een initiatief van het Ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap, uitgevoerd in samenwerking met de Dutch Design Foundation. De samenwerking Ministerie van Maak! x Gelderland is door PONT aangemerkt als een Flagship Project.

Ministerie van Maak! x Gelderland zal actief de samenwerking zoeken met diverse culturele en maatschappelijke partners en gemeenten, evenals publieke en private partijen zoals architectuurcentrum CASA in Arnhem, Wageningen Universiteit (WUR), Foodvalley Gelderland en vele anderen.