Onderzoek

Atelier Rotterdam II

De Productieve Stad

2014 - 2016

Steeds meer steden besteden hernieuwde aandacht aan de maakeconomie, gestimuleerd door de ambitie een circulaire en sociaal-inclusieve economie te realiseren, aandacht voor (lokaal) vakmanschap, ontwikkelingen als reshoring en smart technologieën. Ook in Rotterdam, een oude industriestad, wordt verkend op welke manier de maakeconomie de (sociaaleconomische) ontwikkeling in de regio kan stimuleren. De afgelopen decennia investeerde Rotterdam met name in een globale economische agenda. Daarbij was weinig aandacht voor de effecten op de stad en haar inwoners. Hoe kan Rotterdam meer profiteren van de enorme goederenstromen die dagelijks door haven en stad gaan? Kunnen grootschalige industrie en kleinschalige maakinitiatieven slimmer aan elkaar worden gekoppeld zodat wederzijdse (kennis) uitwisseling en innovatie ontstaan? Welke rol kan het onderwijs daarin spelen? 

In het Atelier Rotterdam: De Productieve Stad werd onderzocht hoe een lokale maakeconomie, verbonden met de ruimtelijke karakteristieken van de Metropoolregio Rotterdam Den Haag, waarde kan toevoegen aan de stad. 

RDM Campus. Foto: Kim Bouvy
    • Credits

Atelier Rotterdam stelt zeven ontwikkelingsperspectieven voor die bij kunnen dragen aan een gezonde en innovatieve Rotterdamse maakeconomie.

Publiek
Rotterdam kent een lange geschiedenis van het productief samenkomen van werken en leven in de stad. Het Schouwburgplein wordt ingezet als permanente showroom, met tijdelijke evenementen, georganiseerd door lokaal gewortelde makers. Het is een krachtige, publieke plek waar innovatieve ondernemers samenkomen en organisaties burgers en jonge bedrijven kunnen ontmoeten. ‘Making Public’ wil een productieve mentaliteit in de stad en de regio teweegbrengen en het gesprek over de Next Economy een positie geven middenin het publieke domein.

Landschap
De Next Economy is een circulaire economie. De waarde van lokale landschappen als hernieuwbare bronnen van materialen, producten en energie neemt toe. Het concept van Circulaire Landschappen verbindt verspreide landschappen tot één grootschalig, veerkrachtig en circulair systeem. De aanwezigheid van complementaire landschappen in de Metropoolregio Rotterdam Den Haag biedt de regio kansen om de kringlopen van productie en consumptie, afval en energie, te optimaliseren en te sluiten.

Infrastructuur
Van oudsher worden de verschillende maakmilieus binnen de Metropoolregio Rotterdam Den Haag met elkaar verbonden door een netwerk van wegen en waterwegen. Langs de belangrijkste assen van dit netwerk heeft zich in de loop der tijd een lintbebouwing met een gemengd gebruik ontwikkeld. Nieuwe infrastructurele lagen, zoals spoor- en snelwegen, hebben het gebruik en het belang van deze assen, de High Streets, veranderd. Herwaardering van de High Streets en hun unieke (ruimtelijke) kwaliteiten maakt het mogelijk om de verbindingen tussen maakmilieus te verbeteren en de lokale maakeconomie te versterken.

Wonen en werken
De scheiding tussen werken en wonen vervaagt, en er is behoefte aan milieus waarin productie en consumptie, leren en doen, ‘maken’ en ‘(be)denken’ ook op het niveau van de wijk ruimtelijk verbonden zijn. Om de kansen van de maakeconomie optimaal te benutten, moet gewerkt worden aan een ecosysteem dat interactie tussen activiteiten en actoren optimaal faciliteert en stimuleert. Het GroLiWo-concept (Growing Living Working) is een architectonische typologie die zowel deze nieuwe nabijheid op het niveau van de wijk faciliteert als een manier is om deze hybridisering in de industriegebieden langs de Maas te realiseren.

Diensten
Mensen en bedrijven stellen steeds hogere eisen aan de kwaliteit van producten en diensten. De grens tussen centrum en periferie verdwijnt; overal in de regio is vraag naar on demand productie en levering. Productive Service Stations (PSS) voorzien de Metropoolregio Rotterdam Den Haag van een dienstenstructuur die voor iedereen in dezelfde mate toegankelijk is. De Stations zijn in aanzet identiek, maar kunnen worden aangepast aan lokale behoeften zoals laadpalen voor elektrische auto’s, deelfietsen, buurtwinkels, afleveradressen en opslagruimte voor webbestellingen, maar ook gemeenschappelijke ruimten en gereedschap voor productie, reparatie en onderhoud.

Onderwijs
Innovatie en educatie zijn de brandstof voor de toekomstige maakeconomie. Innovatie vraagt om plekken waar onderwijs, onderzoeksinstituten en bedrijven samenkomen, zoals Open Innovatie Campussen en Science Parks. De Metropoolregio Rotterdam Den Haag herbergt een aantal van dit soort plekken, maar deze worden nog niet altijd ten volle benut. Een Learning City biedt een regio-breed web van toegankelijke, kleinschalige en verspreide voorzieningen, zoals fablabs, sociale maker spaces en hybrides van theoretisch en praktisch onderwijs, en zet tegelijkertijd in op concentraties van plekken en voorzieningen waar innovatie kan ontstaan.

Repositioning Working Districts
Industriegebieden en bedrijventerreinen worden vaak gezien als monofunctionele gebieden, terwijl er vaak een grote verscheidenheid aan activiteiten plaatsvindt, een mix van productie, dienstverlening en logistiek. De terreinen liggen vaak aan de rand van gemeenten, dicht bij snelwegen, maar zijn vanuit de stadscentra moeilijk bereikbaar met openbaar vervoer. Vanuit het perspectief van een regionale maakeconomie liggen sommige districten juist op centrale en (potentieel) strategische locaties, vlakbij grootschaliger productiefaciliteiten of wetenschappelijke en educatieve campussen. De maakeconomie kan deze twintigste-eeuwse werkdistricten een nieuw en toekomstbestendig perspectief bieden.