Onderzoek

Atelier Oost-Vlaams Kerngebied

Bevolkingsgroei als kans voor duurzame ruimtelijke ontwikkeling

2018 – 2020

Het Atelier Oost-Vlaams Kerngebied onderzocht hoe de bevolkingsgroei in de regio een kans kan bieden voor een duurzame ruimtelijke ontwikkeling van het gehele Oost-Vlaams Kerngebied. Het Oost-Vlaams Kerngebied is een netwerk van steden en gemeenten rond Gent. Verwacht wordt dat de bevolking in dat gebied tegen 2050 met 15 tot 25 procent gegroeid zal zijn. Dat wil zeggen dat er 100.000 tot 160.000 mensen zullen bijkomen. Om die groei op te vangen moeten er woningen, werkplekken en voorzieningen bijkomen.

Het IABR-Atelier ging op zoek naar ideeën, initiatieven, projecten en partnerschappen met een relevantie voor de volledige regio. Het doel was projecten te ontwikkelen die op een specifieke plek haalbare en herhaalbare oplossingen ontwerpen voor de ruimtelijke uitdagingen van het gehele Oost-Vlaams Kerngebied. De Provincie Oost-Vlaanderen wil haar ruimte op een slimmere, meervoudige manier inzetten om tegen 2050 een klimaatgezonde en kwalitatieve leefomgeving gerealiseerd te hebben. Innovatieve en creatieve oplossingen helpen om het hoge ambitieniveau van beleidsnotities als het Beleidsplan Ruimte Vlaanderen en de Provinciale Kernnota ook echt te halen.  

Een deel van de resultaten werd gepresenteerd op de biënnale Down to Earth in 2020.

Foto: Sis Pillen
    • Credits

Op 17 januari 2018 lanceerde het Atelier Oost-Vlaams Kerngebied een projectoproep voor de regio. Uit de inzendingen werden drie demonstratieprojecten geselecteerd op verschillende locaties: Lievegem, Merelbeke/Gent en Eeklo. Vervolgens gingen ontwerpbureaus aan de slag met specifieke uitdagingen voor de geselecteerde gemeenten. De thematische invalshoeken waren respectievelijk: open ruimte en water, mobiliteit en energie. Met als gemene deler: hoe kunnen deze uitdagingen dienen als hefboom voor ontwikkeling en tegelijkertijd antwoorden vinden op zowel lokale vraagstukken als dat van de overkoepelende regionale demografische groei?

Beeld: Architecture Workroom

Het Atelier ziet het Oost-Vlaams kerngebied besteedt aandacht aan drie inhoudelijke pijlers om, uiteindelijk, het woonbeleid mee aan te sturen: Productief Landschap, Circulaire Economie en Verbonden Figuur.

Productief Landschap

Niet alleen landbouw, maar ook de vruchtbare bodem van het Oost-Vlaams Kerngebied, haar rivieren, kanalen en polders, haar sterke economie in stadskernen en haven, en de verschillende mogelijkheden tot het opwekken van hernieuwbare energie zijn dé kerningrediënten voor een productief landschap. Door deze in kaart te brengen en te gebruiken als vertrekbasis voor de indeling van verschillende gebieden kunnen er slimme koppelingen gelegd worden tussen ruimtelijke functies en kwaliteiten.

Vier woontypologiëen voor energiewijk in Eeklo. Beeld: plusoffice, enprove
Productief Landschap. Foto: Sis Pillen

Circulaire Economie

Circulaire economie staat overal hoog op de agenda, maar wat betekent dit en vooral hoe kunnen we dit bereiken? Vandaag zijn vele economische activiteiten geïsoleerd op bedrijventerreinen. Door deze productieve activiteiten opnieuw een plaats te geven in onze steden ontstaan nieuwe kansen voor duurzame ontwikkeling en kan er op zoek gegaan worden naar een slimme integratie van verschillende motoren zoals economie, energie en water, met het woonweefsel.

Verbonden Figuur

Naast mobiliteit kunnen ook water, energie, economie en zorgzame leefomgevingen mee bouwen aan een 'verbonden figuur': door ruimer te denken dan alleen het verkeer, kan er op een vernieuwende manier ingezet worden op gedeelde mobiliteit. Zo kunnen kruispunten tussen het trage wegen netwerk en energievoorzieningen interessante oplaadpunten voor e-bikes opleveren, die op hun beurt woonontwikkeling kunnen sturen. Als we dit slim aanpakken kan het Oost-Vlaams Kerngebied zich hiermee (inter)nationaal profileren als vernieuwende metropoolregio.

Webinars

Het IABR–Atelier Oost-Vlaams Kerngebied organiseerde drie webinars waarin verschillende locaties en uitdagingen aan bod kwamen.

Het eerste webinar op 14 mei 2018 focuste op de open ruimte die in de regio onder druk staat. Hoe kunnen gemeenten deze kostbare open ruimte veilig stellen, maar toch verdere ruimtelijke ontwikkelingen stimuleren?

Het tweede webinar op 28 mei 2018 richtte zich op gedeelde mobiliteit. Hoe kan er, voortbouwend op de vele kleine initiatieven een systeemverandering teweeg gebracht worden en welke nieuwe types ruimte moeten hiervoor ontwikkeld worden?

Het derde webinar op 11 juni 2018 keek naar de energiewijk. Hoe kunnen we de energietransitie aangrijpen als hefboom voor ruimtelijke en maatschappelijke meerwaarde? Hierbij wordt ook de link gelegd naar het IABR–Atelier Rotterdam, dat al enkele jaren onderzoekt hoe de energietransitie op wijkniveau kan bijdragen aan een meer sociaal-inclusieve manier van stadmaken.