De Hollandse Waterstad

Historische maquettes tonen op eenvoudige en heldere wijze voorbeelden van verschillende typen Nederlandse watersteden. Friese sluisdorpen als Sloten, vestingsteden als Naarden en Breda, Hanzesteden als Zwolle en Zutphen, Zuiderzeestad Enkhuizen, handelssteden in delta's, aan rivieren en kanalen zoals Zierikzee, Zaltbommel en Gouda, badplaatsen (de pier van Scheveningen), de wallen, grachten en eilanden van Amsterdam, het plan Rose voor de singels van Rotterdam.

Daarnaast is er aandacht voor nieuwe steden en stadsdelen als Almere, Oostelijk Havengebied Amsterdam, Kop van Zuid Rotterdam en Caramique Maastricht.

De maquettes tonen de diversiteit aan stedelijkheid die het gevolg is van een functionele benadering van bouwen met water. De benodigde dammen, dijken, grachten, singels en kanalen vormen daarbij de basis voor stadsplattegronden met een duurzame kwaliteit. De geschiedenis van de watersteden maakt duidelijk dat de huidige problematiek van wassend water en voortgaande verstedelijking, hoe acuut en ingrijpend ook, uiteindelijk niet meer is dan het volgende hoofdstuk in de eeuwenoude traditie van de Nederlandse omgang met water. Een traditie van inventieve ontwerpers en ingenieurs, die opnieuw uitgedaagd moet worden om vernieuwende oplossingen te vinden voor dit probleem.

Watersteden in het buitenland
Een traditie ook, die al eeuwenlang in het buitenland emplooi vindt. Nederlandse ingenieurs droegen en dragen bij aan het ontstaan van buitenlandse watersteden. Tegelijkertijd hanteren veel van deze steden alternatieve methoden voor de uitbreiding van hun grondgebied, zoals land fill, en vormen daarmee de tegenhangers van de Hollandse poldersteden. Maquettes van historische, actuele en toekomstige internationale watersteden vormen een andere bron van kennis en inspiratie in de tentoonstelling. Vanaf 17e eeuws Edo (Tokio), Venetië, Kopenhagen, Sint Petersburg en Recife, via 18e eeuws Rio de Janeiro, 19e eeuws New York en Chicago, naar 20ste eeuws Rügen, Atlantic City, Baltimore, Luik, Londen en Barcelona en 21ste eeuws Los Angeles, Dubai, Shanghai en Hamburg.

Nieuwe watersteden
In De Hollandse Waterstad loopt er een welhaast continue lijn van bestaande watersteden naar de nog niet gebouwde watersteden van de toekomst. Het tweede deel van de tentoonstelling heet dan ook De Nieuwe Hollandse Waterstad. Wederom aan de hand van maquettes zijn hier plannen te zien voor twaalf locaties in Nederland. Al deze plannen zijn gemaakt in opdracht van de Internationale Architectuur Biënnale Rotterdam, waarbij elke opdracht inhoudelijk en financieel wordt ondersteund door een adoptiefouder. In de meeste gevallen is dat de betrokken gemeente, waterschap, provincie of rijksdienst.

De ontwerpen voor nieuwe watersteden getuigen van een grote diversiteit. Sommige ontwerpers stellen grote waterbouwkundige ingrepen voor die nieuwe vormen van stedenbouw mogelijk maken - zoals wonen op kunstmatig opgeworpen eilanden of in gebieden die regelmatig overstromen. Anderen onderzoeken scenario's om op een of andere manier met water te leven. In het gebied van de Biesbosch wordt een nieuwe stad voorgesteld, bij Kampen een natte verstedelijking en op een zandplaat voor de kust een tijdelijke catamaranstad. In hun verscheidenheid hebben al deze plannen één ding gemeen: ze tonen aan dat ontwerpers de enorme investeringen die nodig zijn voor het oplossen van de waterproblematiek kunnen aangrijpen om er ongekende steden en landschappen mee te maken.

Publicatie TU Delft
Tijdens de 2e IABR verschijnt er een boek over de Nederlandse Watersteden. Het boek Atlas Dutch Water Cities is het resultaat van een onderzoek van de afdeling stedenbouw aan de TU Delft. Deze studie richt zich vooral op de relatie tussen stedenbouw en de morfologie van het landschap: rivier, zee, polder. Onderdeel van het boek is een calendarium van de Hollandse waterstad, die in uitvergrote vorm deel zal uitmaken van de tentoonstelling over watersteden op de biënnale.