Agents of Change - Lena Knappers & Bram van Ooijen

Klimaatgedreven migratie vindt onevenredig vaak plaats in landen met lage inkomens en is verweven met andere oorzaken van ontheemding. Juist de mensen die het hardst worden geraakt door klimaatverandering, ervaren vaak al bedreigingen voor hun leven en bestaanszekerheid.

Landen zijn verplicht om vluchtelingen asiel te bieden, maar volgens de wettelijke definitie van een vluchteling – nog steeds gebaseerd op het Vluchtelingenverdrag van 1951 – vallen mensen die moeten vluchten vanwege klimaatverandering daar niet onder. Zij worden niet erkend, en het systeem biedt hen geen bescherming of recht op hervestiging op een leefbare plek.

Daardoor lukt het velen niet om een veilige en gezonde plek te vinden om te wonen, simpelweg omdat zij juridisch geen vluchteling zijn. Tegelijkertijd besteden de rijkste landen ter wereld meer geld aan het bewapenen van hun grenzen dan aan het bestrijden van de klimaatcrisis die mensen op de vlucht jaagt. Terwijl juist deze welvarende, geïndustrialiseerde landen verantwoordelijk zijn voor de hoge uitstoot en de opwarming van de aarde.

Migratiestromen brengen een enorme menselijke tol met zich mee. Daarom is het cruciaal om te onderzoeken hoe we op een rechtvaardiger manier kunnen omgaan met klimaatverandering, migratie en ruimtelijke inrichting.

"Klimaatverandering voelt alsof je huis van je wegdrijft"

In dit project worden meerdere onderzoeksmethoden gecombineerd. Allereerst is gekeken naar data over klimaatgedreven ontheemding en migratie. In een korte video met verschillende wereldkaarten wordt onderzocht hoe mondiale opwarming de leefbaarheid van de aarde beïnvloedt. Welke gebieden worden het hardst geraakt, en welke gebieden worden juist aantrekkelijker?

Daarnaast verkennen we wie de huidige én toekomstige klimaatmigranten zijn, en wat het betekent om huis en haard te moeten verlaten door de gevolgen van een opwarmende planeet. Hiervoor verzamelen en verbeelden we verschillende verhalen, deels gebaseerd op echte getuigenissen en deels op fictie.

Tot slot werken we aan een reeks ontwerpscenario’s via ‘research by design’. Hierin worden alternatieve narratieven rondom klimaatmobiliteit onderzocht en ruimtelijk vormgegeven, gebaseerd op uiteenlopende scenario’s van wereldwijde temperatuurstijging.

De uitkomsten van dit project zijn bedoeld als aanzet tot debat over hoe we migratie opnieuw kunnen benaderen binnen de huidige politieke en maatschappelijke context. 'Humanity on the move' biedt een alternatief perspectief op migratie in relatie tot klimaatverandering.

Hoewel klimaatgedreven migratie al plaatsvindt – en alleen maar zal toenemen – biedt het internationaal recht nu nog geen bescherming aan mensen die hierdoor ontheemd raken. De wereldwijde fixatie op grenzen als oplossing voor migratie leidt niet alleen tot onnodig menselijk leed, maar belemmert ook het zoeken naar echte oplossingen voor een toekomst waarin meer mensen zich moeten verplaatsen.

In dit project pleiten we voor een ander verhaal: een narratief waarin migratie niet langer wordt gezien als bedreiging, maar als een mogelijke vorm van aanpassing en creatie. Beweging kan worden ondersteund en gefaciliteerd. Beweging kan worden voorzien en vormgegeven.

Sinds de start van het onderzoek zijn (tussen)resultaten gepresenteerd via verschillende programma’s en events. Voorbeelden zijn het ‘Back to School with’-programma van de Independent School for the City, het slotmoment van 'Designing for Climate Justice', en Dutch Design Week in Eindhoven.

Op 20 juni 2025 (Wereldvluchtelingendag) maakte het project ook deel uit van het programma The Border Crossed Us in Felix Meritis in Amsterdam.

Naast deze publieke momenten werken we aan de publicatie 'Biographies of Space', die medio 2026 zal verschijnen. In datzelfde jaar willen we het ontwerpgerichte onderzoek voortzetten. We onderzoeken daarvoor nieuwe strategische samenwerkingen, ook met de IABR, om het onderzoek verder te ontwikkelen en te vertalen naar concrete en toepasbare vormen.