Onderzoek

Agents of Change - Lena Knappers & Bram van Ooijen

Humanity on the move

2021

Klimaatverandering is steeds vaker een oorzaak van ontheemding en migratie. Soms gaat het om een plotselinge ramp, zoals een overstroming of natuurbrand. Maar het kan ook komen door de opeenstapeling van gevolgen, zoals langdurige droogte of zeespiegelstijging, waardoor een gebied langzaam onbewoonbaar wordt. De meeste mensen die hun huis moeten verlaten, blijven binnen de grenzen van hun eigen land en trekken naar steden. Maar een deel steekt grenzen over, en dat aantal zal toenemen naarmate hele regio’s en ecosystemen worden geraakt door klimaatverandering. Het project 'Humanity on the move' onderzoekt hoe klimaatverandering de leefbaarheid van onze wereld beïnvloedt en welke ruimtelijke mogelijkheden er ontstaan. Welke gebieden worden het hardst getroffen? Waarheen zullen mensen verhuizen? En waar kunnen nieuwe, gastvrije woonplekken worden ontwikkeld?

Bezoek website
Gebieden die onleefbaar (rood) en juist leefbaarder (groen) worden bij een gemiddelde opwarming van de aarde van 5,0 graden Celsius. Bron: Humanity on the Move.

Onderzoek van

    • Lena Knappers
    • Bram van Ooijen
    • Credits

Achtergrond van 'Humanity on the move'

Klimaatgedreven migratie vindt onevenredig vaak plaats in landen met lage inkomens en is verweven met andere oorzaken van ontheemding. Juist de mensen die het hardst worden geraakt door klimaatverandering, ervaren vaak al bedreigingen voor hun leven en bestaanszekerheid.

Landen zijn verplicht om vluchtelingen asiel te bieden, maar volgens de wettelijke definitie van een vluchteling – nog steeds gebaseerd op het Vluchtelingenverdrag van 1951 – vallen mensen die moeten vluchten vanwege klimaatverandering daar niet onder. Zij worden niet erkend, en het systeem biedt hen geen bescherming of recht op hervestiging op een leefbare plek.

Daardoor lukt het velen niet om een veilige en gezonde plek te vinden om te wonen, simpelweg omdat zij juridisch geen vluchteling zijn. Tegelijkertijd besteden de rijkste landen ter wereld meer geld aan het bewapenen van hun grenzen dan aan het bestrijden van de klimaatcrisis die mensen op de vlucht jaagt. Terwijl juist deze welvarende, geïndustrialiseerde landen verantwoordelijk zijn voor de hoge uitstoot en de opwarming van de aarde.

Migratiestromen brengen een enorme menselijke tol met zich mee. Daarom is het cruciaal om te onderzoeken hoe we op een rechtvaardiger manier kunnen omgaan met klimaatverandering, migratie en ruimtelijke inrichting.

"Klimaatverandering voelt alsof je huis van je wegdrijft"

Wat is de onderzoeksmethode van 'Humanity on the move'?

In dit project worden meerdere onderzoeksmethoden gecombineerd. Allereerst is gekeken naar data over klimaatgedreven ontheemding en migratie. In een korte video met verschillende wereldkaarten wordt onderzocht hoe mondiale opwarming de leefbaarheid van de aarde beïnvloedt. Welke gebieden worden het hardst geraakt, en welke gebieden worden juist aantrekkelijker?

Daarnaast verkennen we wie de huidige én toekomstige klimaatmigranten zijn, en wat het betekent om huis en haard te moeten verlaten door de gevolgen van een opwarmende planeet. Hiervoor verzamelen en verbeelden we verschillende verhalen, deels gebaseerd op echte getuigenissen en deels op fictie.

Tot slot werken we aan een reeks ontwerpscenario’s via ‘research by design’. Hierin worden alternatieve narratieven rondom klimaatmobiliteit onderzocht en ruimtelijk vormgegeven, gebaseerd op uiteenlopende scenario’s van wereldwijde temperatuurstijging.

Wat willen we bereiken met 'Humanity on the move'?

De uitkomsten van dit project zijn bedoeld als aanzet tot debat over hoe we migratie opnieuw kunnen benaderen binnen de huidige politieke en maatschappelijke context. 'Humanity on the move' biedt een alternatief perspectief op migratie in relatie tot klimaatverandering.

Hoewel klimaatgedreven migratie al plaatsvindt – en alleen maar zal toenemen – biedt het internationaal recht nu nog geen bescherming aan mensen die hierdoor ontheemd raken. De wereldwijde fixatie op grenzen als oplossing voor migratie leidt niet alleen tot onnodig menselijk leed, maar belemmert ook het zoeken naar echte oplossingen voor een toekomst waarin meer mensen zich moeten verplaatsen.

In dit project pleiten we voor een ander verhaal: een narratief waarin migratie niet langer wordt gezien als bedreiging, maar als een mogelijke vorm van aanpassing en creatie. Beweging kan worden ondersteund en gefaciliteerd. Beweging kan worden voorzien en vormgegeven.

Wanneer zijn de resultaten van 'Humanity on the move' te zien?

Sinds de start van het onderzoek zijn (tussen)resultaten gepresenteerd via verschillende programma’s en events. Voorbeelden zijn het ‘Back to School with’-programma van de Independent School for the City, het slotmoment van 'Designing for Climate Justice', en Dutch Design Week in Eindhoven.

Op 20 juni 2025 (Wereldvluchtelingendag) maakte het project ook deel uit van het programma The Border Crossed Us in Felix Meritis in Amsterdam.

Naast deze publieke momenten werken we aan de publicatie 'Biographies of Space', die medio 2026 zal verschijnen. In datzelfde jaar willen we het ontwerpgerichte onderzoek voortzetten. We onderzoeken daarvoor nieuwe strategische samenwerkingen, ook met de IABR, om het onderzoek verder te ontwikkelen en te vertalen naar concrete en toepasbare vormen.