Samen met de IABR en de Gemeente Rotterdam organiseren BNA Onderzoek, de NVTL en de BNSP een ideeën prijsvraag voor architecten, landschapsarchitecten en stedenbouwkundigen.

Uitgaand van de ‘stromen’ die de stad (in dit geval Rotterdam) in komen en uit gaan, en de interactie tussen al deze stromen, wordt er ontworpen aan een concreet vraagstuk: de opwaardering van het gebied Blaak / Westblaak. Stromen zoals verkeer, water, voedsel, lucht, mensen en energie moeten zo georganiseerd worden dat het gebied veerkrachtiger, leefbaarder en toekomstbestendiger wordt.

Met de feestelijke afsluiting op 12 december van de tentoonstelling Making City Istanbul is de 5^e Internationale Architectuur Biënnale Rotterdam (IABR) officieel beëindigd.
De tentoonstellingen en andere programma’s, in Nederland, Turkije en Brazilië, werden bezocht door 132.600 mensen. Bijna 3 miljoen mensen keken en luisterden naar de tv- en radioprogramma’s in het kader van Leve de Stad, de samenwerking tussen VPRO en IABR.

De IABR is inmiddels begonnen met de voorbereidingen voor de zesde editie, URBAN by NATURE, die in mei 2014 zal openen.

DE DAAD BIJ HET WOORD
De 5^e IABR was een oproep aan alle betrokkenen – bestuurders, beleidsmakers, politici, ontwerpers én burgers – om in nieuwe allianties en opgavegericht aan de slag te gaan. Immers, rond het midden van deze eeuw wonen er wereldwijd meer dan twee maal zoveel mensen in de stad als nu. Zij zullen er meer dan 90% van onze welvaart produceren. De 5^e IABR: Making City stelde daarom de vraag of we eigenlijk wel goed weten hoe we voor zoveel mensen stad moeten maken. Hoe kan de stad op een duurzame manier de brenger van welvaart blijven met gelijke kansen voor al haar bewoners?
De IABR voegde zelf de daad bij het woord. Zij sloot tijdelijke allianties met lokale partijen en stadsbesturen en werkte aan concrete projecten zoals een Luchtsingel en Dakakker in het Rotterdam Central District; een stadspark en eco-corridor in Istanbul; en een stedelijk plan voor de noordoost vleugel van São Paulo. Met het Ministerie van Infrastructuur en Milieu werkte de IABR aan zeven grote ruimtelijke opgaven in Nederland.

CONCRETE RESULTATEN
Meer nog dan voorgaande edities laat de 5^e IABR met deze werkwijze haar sporen na.
De door het IABR Atelier Istanbul (een samenwerking van de IABR en de Gemeente Arnavutköy in Istanbul) ontworpen proefprojecten zijn zeer positief ontvangen. Zowel de Metropool Istanbul als ISKI (de waterautoriteit) hebben groen licht gegeven voor de volgende fase in het traject dat in 2013 moet leiden tot implementatie. Een deel van de Bolluça rivier, die vaak voor overstromingen zorgt, wordt zó beveiligd dat er zowel een stadspark als een ‘eco-corridor’ ontstaat. Onder leiding van het Nederlandse H+N+S Landschapsarchitecten en het Belgische 51N4E zal Nederlandse kennis van watermanagement en eco-engineering worden ingezet voor een duurzaam Istanbul. Twee andere Gemeenten in Istanbul hebben de IABR nu ook gevraagd een samenwerkingstraject op te zetten.

Fernando de Mello Franco, de curator van het IABR Atelier São Paulo, dat plannen ontwierp voor de noordrand van de metropool waar oprukkende informele verstedelijking het tropisch regenwoud bedreigt, wordt met ingang van 1 januari 2013 Wethouder van Stadsontwikkeling. Dit opent de deur naar verdere intensivering van de samenwerking tussen São Paulo en IABR.

Rotterdam Central District, het gebied rondom het Schieblock, is door IABR Test Site Rotterdam-curatoren architectenbureau ZUS blijvend gerevitaliseerd. Op 13 juli opende het eerste gedeelte van de Luchtsingel, de luchtbrug die Rotterdam Noord opnieuw met het centrum verbindt. Dit project won het eerste Rotterdamse Stadsinitiatief en kreeg uitgebreide aandacht in de media. Ook de pop-up horeca- en eventlocatie de Biergarten en de groene DakAkker blijven behouden voor de Maasstad. Aan de Luchtsingel wordt in 2013 verder gebouwd.

Making Projects, de werkmethode die samen met het Ministerie van Infrastructuur en Milieu is ontwikkeld, wordt vanaf 1 januari 2013 onderdeel van rijksbeleid. De komende vier jaar zullen de resultaten van Atelier Making Projects zich manifesteren op de zesde en zevende IABR, en zal de IABR als leadpartner van het Ministerie met Projectateliers werken aan het stimuleren van de inzet van ontwerpkracht bij lokale en regionale opgaven.

CIJFERS
Op 19 april 2012 werden zes tentoonstellingen geopend, vijf in Rotterdam en één in Almere. Op 19 juni volgde de tentoonstelling Making City São Paulo in Brazilië. De tentoonstelling Making City Istanbul tenslotte opende op 10 oktober in het Istanbul Modern als onderdeel van de eerste Design Biënnale Istanbul.
Het event-programma bestond uit ruim 150 lezingen, debatten, presentaties, workshops en andere activiteiten. Hoogtepunten waren onder meer het drukbezochte openingsweekend en het zeer geslaagde seminar dat de IABR in het Istanbul Modern (Museum voor Moderne Kunst) organiseerde over de toekomst van Istanbul.

IABR–2014
De organisatie is inmiddels gestart met de voorbereidingen voor de volgende editie. De 6^e IABR heeft als titel URBAN by NATURE en opent in mei 2014. De landschapsarchitect Dirk Sijmons is benoemd tot curator. Zijn uitgangspunt is dat we onze ecologische problemen alleen kunnen oplossen als we onze stedelijke problemen oplossen. Beter stad maken is de sleutel tot een duurzame toekomst.
Centraal zal in 2014 staan het ‘natuurlijke’ karakter van het stadslandschap als leefgebied van de mens. Door naar de stad te kijken door de lens van de landschapsarchitectuur en haar te bestuderen als ware zij een metabolisme, wil de IABR–2014 haar stofstromen – zoals water, energie, data, voedsel, hitte, afval en cargo – analyseren en zo nieuwe manieren aanboren om haar infrastructurele ontwikkeling duurzaam te plannen en te ontwerpen.

De recente bekendmaking van een aantal reusachtige infrastructuur projecten aan de noordkant van Istanbul -een derde vliegveld, een nieuwe millioenenstad aan de Zwarte Zee, een nieuw te graven kanaal dat de Bosporus moet ontlasten en een nieuwe intercontinentale snelweg die deze projecten aan elkaar moet rijgen en die over een nieuwe, derde brug de Bosporus zal kruisen – roept vragen op over de duurzaamheidsagenda van de stad. Tenzij er voldoende rekening wordt gehouden met ecologische belangen zullen natuurwaarden, met name de zoetwatervoorziening, onder grote druk komen te staan.

NACHTMERRIE OF VOORBEELD
Wordt Istanbul een volgende metropolitane nachtmerrie of wordt het een inspirerend voorbeeld? De stad staat opnieuw op een beslissend moment in haar lange geschiedenis. De keuze is een basale: een ontwikkeling in de richting van een metropool zoals er al veel zijn in de wereld, of een ontwikkeling in de richting van een aantrekkelijke metropool die –anders dan de Mumbais, Jakartas en Nairobis van deze wereld– de problemen vóór is en van Istanbul een unieke 21e eeuwse metropool maakt die een goede balans weet te vinden tussen voortgaande urbanisering, groeiende welvaart en een gezond milieu.

Istanbul op tweesprong

^{foto: George Brugmans}

PUBLIEKE VERKLARING
In een publieke verklaring, ISTANBUL at the crossroads, roepen de curatoren van de 5e en 6e IABR, en de curator van de Istanbul Design Biennale daarom gezamenlijk op tot het vormen van een nieuwe coalitie. Een coalitie van instanties, individuen en bedrijven die het menselijk, economisch en ecologisch belang in samenhang willen zien bij het inzetten op toekomstige leefkwaliteit van de snel groeiende metropool. Deze coalitie zal niet alleen vanuit een commentaar positie opereren, zal zich niet alleen politiek en intellectueel manifesteren maar zal waar nodig ook zelf de planvorming ter hand nemen: ze wil actief aan making city doen, te beginnen met het ontwikkelen van een dynamisch actieplan voor de metropool dat een alternatief voor bestaande plannen op tafel legt.
De ondertekenaars stellen om te beginnen concreet voor om de lijn die is ingezet met het plan ontwikkeld door het IABR Atelier Istanbul voor de Gemeente Arnavutköy in Istanbul (waar schijnbaar onverzoenlijke tegenstellingen tussen verstedelijking en bescherming van de drinkwater bassins, op een productieve en uiteindelijke profijtelijke manier met elkaar in harmonie worden gebracht) als voorbeeld van wat concreet mogelijk is, serieus te nemen en verder te onderzoeken.

De verklaring is op 11 december in Istanbul gepresenteerd in aanwezigheid van de curatoren Asu Aksoy, Emre Arolat, Dirk Sijmons en George Brugmans.

Eén van de eerste benoemingen van de nieuw gekozen burgemeester van São Paulo, Fernando Haddad, is die van de architect Fernando de Mello Franco tot Wethouder van Stadsontwikkeling. De Mello Franco is lid van het Curator Team van de 5^e IABR: Making City.
Fernando de Mello Franco wordt verantwoordelijk voor de uitvoering van een van hoofdpunten van het nieuwe beleid van Haddad, de Arco do Futuro, de brug naar de toekomst. Een architect dus aan het roer van 'making city'.

MMBB Partners

v.l.n.r.: Marta Moreira, Milton Braga en Fernando de Mello Franco

^{foto: George Brugmans}

De Mello Franco is een van de oprichters en partners van MMBB Arquitetos in São Paulo en curator van het Instito Urbem, en was onder meer visiting professor in Harvard. Hij heeft een sterke band met de IABR. In 2007 won hij de Biennale Award met het project Watery Voids. Tijdens de 4^e IABR, in 2009, was hij als ontwerper betrokken bij het project in de favela Paraisópolis, dat de IABR samen met SEHAB, de Dienst Stedenbouw van São Paulo, heeft opgezet.
Fernando de Mello Franco was lid van het internationaal Curator Team van de 5^e IABR: Making City, en als zodanig was hij de Ateliermeester van het Atelier São Paulo, opnieuw een samenwerking van de IABR met SEHAB.

Landschapsarchitect en voormalig Rijksadviseur voor het Landschap Dirk Sijmons is benoemd tot curator van de volgende editie van de Internationale Architectuur Biennale Rotterdam. De 6e IABR heeft als werktitel URBAN by NATURE en opent in mei 2014.

Centraal staat het ‘natuurlijke’ karakter van de stad als leefgebied van de mens. Door in te zoomen op de stofwisseling van het stedelijk organisme verkent de 6e IABR de relatie tussen stad en natuur. Tegelijkertijd kijkt zij naar de stad als natuur, als een metabolisme. Dit omvat niet alleen het gebouwde deel maar ook de wijdere omgeving, het landschap dat de voorwaarde is voor onze stedelijke samenleving.

bril van de landschapsarchitectuur
De explosieve verstedelijking heeft de relatie tussen de stad en de wereld ingrijpend verandert. Daarom is dit volgens de IABR het uitgelezen moment om vanuit de landschapsarchitectuur naar de stad te kijken. Het maken van stad kan niet meer zonder tegelijkertijd na te denken over waterbeheer, voedselproductie en afvalverwerking, de productie en distributie van energie, infrastructuur, warmte-eilanden en datastromen. Visies op de complexe ecologie, die de stad is, zijn noodzakelijk om beter richting te geven aan de aanpassing, groei én krimp van de stedelijke regio’s en metropolen waar spoedig 80% van de mensheid zal wonen.
Dirk Sijmons heeft een uitgesproken visie op het thema: “Als we door de lens van de landschapsarchitectuur naar de stad kijken dan zien we dat we onze mondiale ecologische problemen alleen kunnen oplossen als we de problemen van de stad oplossen. En deze oplossingen komen pas echt binnen handbereik als we ze in termen van de stofwisseling van de stad weten te benoemen en onderzoeken.”

continuïteit
Met URBAN by NATURE bouwt de IABR inhoudelijk voort op één van de drie grote projecten van de vijfde editie. In Istanbul werken de IABR en de deelgemeente Arnavutköy momenteel samen met Architecture Workroom Brussels, 51N4e en H+N+S Landschapsarchitecten aan een volstrekt nieuwe strategie. De ecologische belangen van het gebied en de explosieve verstedelijking, nu elkaars tegenpolen, worden productief met elkaar in balans gebracht. De pilotprojecten zullen in 2014 gerealiseerd worden.
Ook de Test Site Rotterdam en de samenwerking met ZUS worden voortgezet. De nadruk ligt hier op de verduurzaming van de stedelijke ecologie in het Rotterdam Central District en de belangrijke verbinding met Rotterdam Noord.

IABR-directeur George Brugmans: “Met de benoeming van Dirk Sijmons bindt de IABR unieke expertise en internationale ervaring aan zich op het snijvlak van stedenbouw, landschap en infrastructuur. Sijmons is wereldwijd een autoriteit, we gaan samen de voorhoede opzoeken van het denken over de symbiotische relatie tussen stad en natuur.”

Dirk Sijmons (1949) studeerde Bouwkunde aan de Technische Universiteit Delft en is een van de drie grondleggers van H+N+S Landschapsarchitecten. Sijmons ontving in 2002 de Rotterdam Maaskantprijs. In 2004 werd hij door de minister van LNV benoemd tot Rijksadviseur voor het Landschap. In 2007 ontving hij de prestigieuze Edgar Donckerprijs voor zijn bijdrage aan de ‘waarachtig Nederlandse cultuur’. Naast zijn werk bij H+N+S bekleedt Sijmons momenteel de leerstoel Landscape Architecture aan de TU Delft.